HET GEBRUIK VAN CONTANT GELD IN TANKSTATIONS NEEMT MET RASSE SCHREDEN AF. NAAST HET GEMAK DAT DIT VOOR DE MEESTEN OPLEVERT, ZOWEL BIJ CONSUMENTEN ALS TANKSTATIONONDERNEMERS, IS HET BELANGRIJK VOOR DE VEILIGHEID. MAAR DOORDAT HET GEBRUIK VAN CONTANT GELD AFNEEMT, EN DE BETAALKETEN VEELAL UIT VASTE KOSTEN BESTAAT, ZULLEN DE KOSTEN TOENEMEN. EN DAT BEZORGT DE TANKSTATIONS KOPZORGEN. VOORAL OOK OMDAT BANKEN NAUWELIJKS MET ONDERNEMERS MEEDENKEN IN DEZE ‘TRANSITIEFASE’.

Slechts 20 procent van de betalingen aan de toonbank werd in 2020 met contant geld verricht, ten opzichte van circa 65 procent in 2010. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van McKinsey & Company in opdracht van De Nederlandsche Bank (DNB). Dit houdt een gemiddelde daling van ongeveer 11 procent per jaar in. Deze trend werd in 2020-2021 versterkt door COVID-19 en de daaraan verbonden maatregelen, waardoor het gebruik van 32 procent naar 20 procent is gedaald, aldus de onderzoekers. Daarnaast vonden de afgelopen jaren meerdere ontwikkelingen plaats die de chartale infrastructuur onder druk zetten: in veiligheid, beschikbaarheid, en betaalbaarheid. Er is sprake van zowel fysieke veiligheidsrisico’s, als de fraudegevoeligheid van contant geld. Zo leidde de aanhoudende reeks van plofkraken ertoe dat delen van de uitgifteen afstortinfrastructuur (tijdelijk) zijn gesloten.

Sealbags

En dat bezorgt de tankstations samen met de oplopende kosten kopzorgen. “De banken hebben aangegeven helemaal af te willen van sealbags als dienstverlening voor specifieke groepen ondernemers”, vertelt Annemarie van Wijk, bestuurslid van BETA en mede-eigenaar auto- en tankstationbedrijf Abswoude. Zij heeft het zelf bij de hand gehad. “Wij mochten van de Rabobank geen sealbagstortingen meer doen. De reden? Wij zijn een bedrijf in de automotivesector en die moeten de cashgeldstroom terugdringen. Dat was voor mij echt de druppel. Ik heb een brief geschreven aan de Rabobank en daarin mijn emotie gedeeld. Het is toch te gek voor woorden dat wij geen cash meer mogen storten, terwijl wij alles netjes op orde hebben. Alle contanten zijn te herleiden. Ze schilderen ons af als één of andere criminele organisatie. En nog geen zes procent van onze omzet wordt contant betaald. Vergelijk dat maar eens met de supermarkten.” Van Wijk staat niet alleen in haar kritiek richting de banken, ook andere ondernemers hebben volgens haar dergelijke discussies met de banken. “Ook de communicatie van de banken laat te wensen over. En alle juichverhalen over Geldmaat ten spijt, er zijn met Geldmaat eerder minder dan meer afstortmogelijkheden. Bovendien zijn de automaten geregeld buiten gebruik. Door schade en schande wijs geworden plannen wij nu ritjes naar drie afstortmogelijkheden. Om er maar zeker van te zijn dat we ergens terecht kunnen.”

Oplopende kosten

Deze ongemakken vallen samen met oplopende kosten voor ondernemers. Hoewel de totale systeemkosten van de chartale keten de afgelopen jaren zijn gedaald van circa 1,5 miljard euro in 2012 tot circa 1,2 miljard euro in 2019, zijn door de volumedaling de kosten per contante toonbanktransactie in de afgelopen jaren gestegen van 0,40 eurocent per transactie in 2012 tot circa 0,50 eurocent per transactie in 2019. Kortom, hoewel de totale absolute kosten rondom het gebruik van contant geld zijn afgenomen, is contant geld als betaalmiddel vandaag de dag relatief veel duurder voor de maatschappij dan pinbetalingen, in het bijzonder voor banken en voor toonbankinstellingen (de voornaamste directe financiers van het stelsel – indirect betalen hun klanten). “Doordat het gebruik van contant geld afneemt en de keten veelal uit vaste kosten bestaat, zullen de kosten alleen nog maar toenemen. De banken verhoogden dit jaar de tarieven van sealbags voor ondernemers bijvoorbeeld al met 20-37 procent”, aldus Van Wijk. Zij pleit er dan ook namens BETA voor dat de kosten van het betalingsverkeer eerlijker verdeeld moeten worden tussen banken, ondernemers en de gebruikers van contant.

In gesprek

Naar aanleiding van het DNB-rapport over de toekomst van de chartale infrastructuur in Nederland, willen tankstations in gesprek komen met banken, overheid en consumentenorganisaties. Daarnaast hoopt men mensen te spreken, die nu vaak nog voor contant geld kiezen, om te kijken hoe en of de instellingen met innovaties en op basis van heldere afspraken kunnen komen tot een veilig en efficiënt betalingsverkeer in zijn geheel in Nederland voor de komende tijd. Van Wijk: “Het zou goed zijn als in deze
gesprekken alle opties op tafel kunnen komen en iedereen bereid is om veiligheid en efficiency als uitgangspunt te nemen. Tankstations betalen nu de kosten voor betalingsverkeer, waarvan de kosten voor de verschillende opties steeds meer uiteen beginnen te lopen.”

Innovatieve oplossingen

In het rapport ziet McKinsey nog maar een zeer beperkte rol voor contant geld als terugvaloptie voor mogelijke storingen in de elektronische betaalinfrastructuur. De tankstations realiseren zich dat al jaren en hebben meermaals om goede alternatieve fallback opties verzocht. Daar lijkt nu beweging in te komen. Inmiddels wordt door de banken gewerkt de mogelijkheid transacties lokaal te bufferen om op een later moment te versturen, winkels uit te rusten met meerdere terminals die via verschillende telecomoplossingen zijn gekoppeld aan verschillende banken en – wat werkt voor kleinere ondernemers – bijvoorbeeld met QR-codes te betalen. Daarbij vinden de tankstations het essentieel om met alle partijen te werken aan innovatieve oplossingen om mensen, die nu nog voor contant kiezen, op een verantwoorde en hen passende wijze mee te nemen naar de digitale tijd.